Het voormalig grootseminarie Haarendael werd in de tweede wereldoorlog gebruikt als Polizeigefängnis. Het was de plek waar gijzelaars, gedropte geheim agenten, verzetstrijders en verzetsstrijdsters, waaronder bijna twintig van de 652 later gedeporteerde vrouwen, hebben vastgezeten. Ze werden er verhoord en veroordeeld.
Op zaterdag 31 augustus ontstond een brand, oorzaak onbekend. Het pand stond leeg, behoudens de Gedenkplaats. Het was niet de eerste keer dat er brand werd gesticht en er was ook al eens een drugslaboratorium ontmanteld.
Henk van Helverth wijst aan wat behouden is gebleven: De kapel met het portaal ervoor, de ondervragingskamer links ervan en de dokterskamer rechts ervan. De rest werd een smeulende puinhoop.
De werkkamer of ontvangkamer van de Gedenkplaats Haarendael ligt links in het uitgebrande gebouw en onderstaande foto maakte ik tijdens de lunchpauze op 26 augustus.
Gelukkig had Henk van Helverth de dossiers van de gevangenen mee naar huis genomen om ze in de winter 2018-2019 in te scannen. Door de plotselinge voorbereidingen voor de opnamen van de KRO was hij er niet toe gekomen ze terug te brengen. Ik had de spreadsheets meegenomen omdat daar nog wat aan moest gebeuren. Dat alles is dus gered. Maar er is ook veel verloren gegaan.
De brand was een grote klap voor Henk van Helverth, die vele jaren als vrijwilliger voor de gedenkplaats veel werk heeft verzet. Het schilderij hieronder is niet gered, want dat stond in de werkkamer. (vele plaatjes hiervoor zijn stills uit een verslag van Omroep Brabant. Schilderij en werkkamer: Foto Hans Suijs)
Haarendael moet herrijzen
Deze plek is meer dan een eenvoudige gevangenis. De slachtoffers van het Englandspiel hebben hier gezeten. Mannen en vrouwen die gevlucht waren naar Engeland en terugkwamen. Ze sprongen met parachute uit een vliegtuig en brachten zendapparatuur mee om het verzet te steunen. Door verraad en onoplettendheid van de Londense regering in ballingschap kon het Englandspiel veel te lang doorgaan en vonden velen van hen de dood. Ook vele andere verzetsstrijders en verzetsstrijdsters zaten hier en veel van die mannen zijn hier vlakbij in de Lunetten bij Kamp Vught gefusilleerd.
De Russen hebben na de bevrijding nagenoeg niets overgelaten van het concentratiekamp Ravensbrück, de Duitsers hebben de gaskamers en de crematoria van Auschwitz vlak voor de bevrijding opgeblazen, de Nederlandse overheid heeft samen met het Rode kruis verhinderd dat er voedselpakketten naar Nederlanders in concentratiekampen gingen en toen ze bevrijd waren werden de gevangenen niet door Nederland teruggehaald en evenmin bij thuiskomst welkom geheten en ook niet geholpen.
Daarin zou het kunnen passen dat ook het herdenken van al deze dappere vaderlanders door ‘niets te doen’ zal worden onmogelijk gemaakt. De vraag is of we dat kunnen toelaten? Is het wel verstandig in een tijd waarin homohaat en antisemitisme groter is geworden? Herdenken is meer dan ooit nodig en daar heb je plekken voor nodig.
In mijn ogen vormt daarom juist gedenkplaats Haarendael met het latere gijzelaarskamp Beekvliet en het Kamp Vught een uniek ensemble dat in mijn ogen bij elkaar één Nationaal Monument dient te worden.
Hans Suijs
